امتناع از مدرسه، مسئله ای جدی برای سلامت روانی و جسمانی بسیاری از كودكان و نوجوانان است. غیبت از مدرسه یک عامل خطر برای باز ماندن از تحصیل و بروز رفتارهای پر خطر در نوجوانان، خشونت، سوء مصرف مواد و... است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پیشگیری نوین، اگر غیبت های غیر قابل توجیه به صورت مزمن ادامه یابد ممكن است به باز ماندن كودك یا نوجوان از تحصیل و پیامدهای ناشی از آن نظیر محرومیت های اقتصادی، مشكلات شغلی، اجتماعی و روانپزشكی در بزرگسالی منجر شود.
امتناع از مدرسه طبق تعریف، عبارت است از امتناع كودك از حضور در مدرسه و یا مشكل برای ماندن در محیط مدرسه برای تمام یا قسمتی از روز.
این تعریف موارد زیر را در بر می گیرد:
• كودكانی كه به طور كامل از مدرسه غیبت می كنند.
• آنها كه ابتدا در مدرسه حضور می یابند اما سپس در طول ساعات مدرسه، آن را ترك می كنند.
• آنها كه با مشكلات رفتاری نظیر بد خلقی های صبحگاهی یا مشكلات روانی - جسمانی در مدرسه حضور می یابند.
• آنها كه اضطراب حادی را در طول ساعات مدرسه نشان می دهند و به مراقبان خود التماس می كنند كه مدرسه را ترك كنند و در خانه بمانند. بین امتناع از مدرسه به دلیل ترس و اضطراب و مدرسه گریزی باید تمایز قائل شویم. مدرسه گریزی به موارد زیر اشاره دارد: غیبت های غیر قانونی و پنهانی از مدرسه بدون اطلاع والدین؛ غیبت های مرتبط با مشكلات تحصیلی.
برای امتناع از مدرسه دلایل مختلفی در مطالعات مختلف ذكر شده است كه هر كدام به تنهایی و یا در كنار یكدیگر می تواند علت امتناع از مدرسه در كودك باشد.
• احتمالاً یك آمادگی ژنتیكی برای رشد مشكلات هیجانی و اضطرابی شامل امتناع از مدرسه وجود دارد. اگر پدر یا مادر كودك دچار مشكلات اضطرابی باشند، كودك به احتمال زیاد به مشكلات اضطرابی مبتلا خواهد شد.
• امتناع از مدرسه و بروز مشكلات حضور در مدرسه ممكن است ناشی از ابتلاء به بیماری روانپزشكی باشد. این بیماری ها عبارتند از:
1. اضطراب جدایی
2. افسردگی
3. اختلال رفتار بی اعتنایی و مقابله جویی
4. اختلال سلوك
5. سایر اختلالات
برخی كودكان اجتناب كننده از مدرسه برآورد پائینی از مهارت های خود برای مقابله و كنار آمدن با مسائل و مشكلات دارند. این كودكان وقتی در موقعیت های مبهم یا تهدید كننده ( مثل محیط مدرسه، پرسش كلاسی، فعالیت های خاص در مدرسه و... قرار می گیرند دچار اضطراب می شوند.)
• نحوه برقراری پیوند كودك با مدرسه نیز می تواند در شروع امتناع از مدرسه نقش داشته باشد. منظور از پیوند كودك با مدرسه، احساس نزدیكی دانش آموز نسبت به مدرسه و احساس رضایت او از تأمین نیازهای تحصیلی، اجتماعی، و... است.
عوامل مربوط به پیوند كودك با مدرسه عبارتند از:
- اداره مثبت كلاس درس
- شركت در فعالیت های فوق برنامه و قبول نظم و مقررات مدرسه
- اگر كودك در مدرسه احساس امنیت نکند، از ارزش و احترام برخوردار نباشد، مورد آزار و اذیت دیگر شاگردان یا پرسنل مدرسه قرار گیرد. احتمال عدم حضور در مدرسه بیشتر می شود.
• صرف نظر از علت های نخستین امتناع از مدرسه، كاهش اضطراب كودك از طرق ذیل می تواند در نقش یك پاداش یا تقویت كننده مثبت ( عاملی كه باعث افزایش یك رفتار می شود ) عمل كند و باعث تداوم مشكلات كودك در زمینه امتناع از مدرسه گردد.
1- زمانی كه كودك از رفتن به مدرسه امتناع می كند، در واقع از عواملی كه مربوط به مدرسه است و باعث ایجاد اضطراب در كودك می شود اجتناب و دوری می كند. این مسئله امتناع را تشدید می كند.
2- وقتی كودك به مدرسه نمی رود در واقع از موقعیت های اجتماعی ناراحت كننده و ارزیابی كننده در مدرسه دور می شود. مثلاً كودكان یا نوجوانانی كه خجالتی هستند و در همكاری و ارتباط با همسالان و یا اشخاص دیگر در مدرسه مشكل دارند و یا مشكلاتی در زمینه های امتحان، پرسش شفاهی، كنفرانس های شفاهی در مقابل دانش آموزان دیگر، عملكردهای ورزشی و ... دارند در این دسته جای می گیرند. این كودكان یا نوجوانان ممكن است احساس طرد شدن از همسالان بكند.
3- مورد پاداش دهنده دیگر در كودكان امتناع كننده از مدرسه عبارت است از كسب توجه از اشخاص مهم به خصوص والدین. در این مورد، مدرسه به خودی خود، نامطلوب نیست اما كودك ترجیح می دهد تا در خانه یا محل كار والدین بماند. این كودكان ممكن است رفتارهایی مثل بد خلقی، شكایت های جسمانی اغراق شده و فرار از مدرسه را نشان دهند. ممكن است آنها دچار بیماری اضطراب جدایی یا لجبازی مقابله ای نیز باشند.
4- چهارمین تقویت كننده ( عامل پاداش دهنده مطلوب ) عبارت از آن است كه كودك یا نوجوان از مدرسه امتناع می كند تا فعالیت های جذاب تر خارج از مدرسه نظیر تماشای تلویزیون، بازی كامپیوتری، وقت گذراندن با دوستان یا رفتن به مهمانی را انجام دهد.
پیش از پرداختن به مشكل، باید اطلاعات جامعی درباره كودك و رفتار امتناع از مدرسه به دست آید.
• لازم است كه روزها یا دوره های زمانی كه كودك خارج از مدرسه است اندازه گیری و ثبت شود.
• والدین گزارشی از مشكلات مربوط به آماده شدن برای مدرسه و حضور مداوم كودك در مدرسه بدهند.
• مصاحبه با كودك درباره نگرانی هایش و توانایی هایش ترتیب داده شود.
• بیماری های روان پزشكی مرتبط با امتناع از مدرسه با مصاحبه دقیق شناسایی شود ( اگر بیماری روانپزشكی داشته باشد جهت ارزیابی و درمان ارجاع شود.)
• بدرفتاری های كودك در خانه و مدرسه ثبت شود.
با وجود اطلاعات فوق می توان تصمیم گیری بهتری در مورد نحوه برخورد با مشكل این كودكان و نوجوانان اتخاذ نمود.
توصیه‌هائی برای والدین:
• والدین باید بعد از یك فعالیت لذت بخش، ساعات محدودی را با كودك در مدرسه حضور یابند.
• كودك را به ازای هر بار بیشتر ماندن در مدرسه تشویق كنید.
• می توانید برای او جوایزی كوچك و متناسب برای رفتار آماده شدن به موقع، عدم گریه و قشقرق در هنگام رفتن به مدرسه، حضور در مدرسه بدون گریه و بی قراری حضور در كلاس بدون گریه، ماندن تمام روز در مدرسه بدون ناراحتی فراهم کنید.
• كودك را به وسیله سرزنش، تحقیر و تنبیه بدنی مجبور به حضور در مدرسه نكنید.
• در فرستادن كودك به مدرسه آرام و با ثبات باشید.
• از بحث های طولانی و گیج كننده با كودك بپرهیزید.
• در مورد فرستادن كودك به مدرسه، تردید و دودلی به خود راه ندهید.
• كودك را در ساعات مدرسه به نزد پزشك نبرید.
• اگر كودك به هر دلیلی در خانه ماند، او را از فعالیت های سرگرم كننده نظیر بازی، تماشای تلویزیون و ... محروم كنید. بهتر است كودك در جایی خارج از خانه كه چندان مورد علاقه اش نیست بماند تا برای ماندن در خانه تشویق نشود.
• اگر كودك به دلایل بیماری در خانه مانده است، سعی كنید او را در رختخواب نگه دارید. به او بگویید كه بیمار است و باید استراحت كند.
• مواردی كه كودك از طرد شدن توسط سایر بچه ها در مدرسه ترس دارد از طریق بازی نقش مهارت های دوست یابی را با او تمرین كنید.
• در فعالیت های مربوط به مدرسه كودك نظیر اولیا و مربیان و ... شركت كنید.
• كودك خود را با سایرین مقایسه نكنید.
• هماهنگ کنید تا مسئولیت های ساده ای كه توانائی انجام آن را دارد در مدرسه به او واگذار شود.
یافته های جدید دانشمندان نشان می دهد دود سیگار به دی ان آی پدر آسیب میرساند و این ژنهای معیوب ممکن است با انتقال به کودکان خطر ابتلاء آنها به سرطان را افزایش دهند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پیشگیری نوین به نقل از هلث دی، بررسی های دانشمندان دانشگاه بردفورد نشان داده، دود کردن سیگار توسط پدر می تواند به ابتلاء کودکان به سرطان خون کمک کند.
دکتر دایانا اندرسون، سرپرست این مطالعه میگوید:" یک سلول اسپرم بارور شده سه ماه زمان لازم دارد تا کاملا رشد کند. بنابراین پدرهای سیگاری باید برای جلوگیری از این خطر 12 هفته پیش از انعقاد نطفه دود کردن سیگار را کنار بگذارند. سیگار کشیدن پدران در زمانهای نزدیک به انعقاد نطفه ممکن است تغییرات ژنتیکی خطرناکی در فرزندان ایجاد کند و این تغییرات میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد."